MAT SALLEH
Mat
Salleh
Di
negeri Sabah pula, Mat Salleh adalah seorang wira Sabah yang telah
bangkit memperjuangkan hak-hak penduduk Sabah dengan memberikan
penentangan yang hebat ke atas penjajahan Inggeris di Sabah. Nama
sebenar Mat Salleh ialah Datu Mohammad Salleh Bin Datu Balu dan
beliau telah dilahirkan di Inanam. Beliau adalah berasal daripada
keturunan Bajau dan Suluk. Mat Salleh telah mengambil tugas bapanya
iaitu Datu Balu sebagai ketua kampung di daerah Lingkabo dan Sungai
Sugut. Perbelanjaan pentadbiran Datu Mat Salleh adalah dari pungutan
cukai ke atas pedagang-pedagang yang melalui Sungai Sugut pada tahun
1894.
Kebangkitan
Mat Salleh adalah yang terbesar yang terpaksa dihadapi oleh SBUB
(Syarikat Berpiagam Borneo Utara) di Sabah. Kebangkitan itu berpunca
setelah pentadbiran SBUB menggubal banyak peraturan baru yang telah
menimbulkan rasa tidak puas hati rakyat tempatan. SBUB telah
memperkenalkan pelbagai peraturan yang telah membebankan hidup rakyat
seperti cukai beras, cukai kepala dan lesen perahu, Malah, SBUB juga
turut mengamalkan amalan buruh paksa. Pada mulanya, Mat Salleh dan
beberapa orang pembesar tempatan cuba mengadakan rundingan secara
aman dengan Gabenor Beaufort di Sandakan pada tahun 1895 mengenai
peraturan-peraturan yang membebankan itu, namun permintaan beliau
tidak dilayan walaupun terpaksa menunggu sehingga 10 hari untuk
berjumpa dengan Gabenor tersebut. Disebabkan layanan yang tidak wajar
itu, Mat Salleh menjadi bertambah marah.
Akhirnya
pada tahun 1896, Mat Salleh telah membina kotanya di Ranau dan terus
melancarkan serangan terhadap pihak Inggeris. Dari sini bermulalah
penentangang bersenjata oleh Mat Salleh terhadap bangsa asing itu.
Pada masa yang sama, SBUB telah membakar kampung Mat Salleh di
Jambongan serta memusnahkan kubu Mat Salleh di Sungai Sugut pada
tahun 1896 hingga 1897. Syarikat itu turut menawarkan ganjaran hadiah
bernilai sebanyak 200 dolar kepada sesiapa yang berjaya menangkap
beliau. Sebagai balasan, Mat Salleh dan pengikut-pengikutnya telah
menyerang dan membinasakan pejabat Pentadbiran Inggeris di Pulau Gaya
dan seterusnya membakar Pejabat Residen Inggeris di Ambong.
Pada
bulan Disember 1897 dan Januari 1898, pihak Inggeris telah
melancarkan serangan ke atas kubu Mat Salleh di Ranau. Pada serangan
yang kedua itu, pihak Inggeris berjaya menawan Ranau dan Mat Salleh
serta pengikutnya terpaksa berundur ke Tambunan di mana beliau telah
membina satu lagi kubu pertahanan baru yang kuat di situ.Di dalam
kubu tersebut, setiap penjuru kota dikawal dan terdapat beberapa
terowong atau jalan rahsia di bawah tanah yang digunakan untuk
meminta bantuan senjata, makanan dan lain-lain dari luar kota. Jalan
rahsia ini juga dijadikan jalan untuk berundur menyelamatkan diri
apabila dikepung oleh musuh.
Pada
bulan April 1898, satu rundingan telah dibuat di antara William
Cowie, Pengarah Urusan SBUB dengan Mat Salleh di Menggatal. Di antara
isi kandungan perjanjian tersebut adalah Mat Salleh serta pengikutnya
diampunkan oleh SBUB dan beliau bebas mentadbir kawasan Tambunan,
tetapi hendaklah sentiasa melaporkan pergerakannya kepada SBUB.
Namun, tidak berapa lama selepas itu, SBUB telah memgkhianati
perjanjian tersebut dengan mengambil alih kawasan Tambunan. Kemudian,
pada bulan Januari 1900, SBUB telah menyerang secara besar-besaran ke
atas kubu Mat Salleh di Tambunan dan berjaya menjatuhkan kota itu.
Mat Salleh telah terkorban di dalam peristiwa yang penuh bersejarah
itu.
Kini,
sebuah tugu dibina oleh Inggeris untuk memperingati kota Mat Salleh
itu. Tugu ini menandakan tapak kubu Mat Salleh yang telah ditawan
oleh Pasukan Bersenjata North Borneo Constabulary pada 1 Februari
1900. Dalam masa pertempuran itu, Mat Salleh yang telah mengetuai
pemberontakan selama enam tahun menentang SBUB telah menemui ajalnya
pada 31 Januari 1900. Pada pandangan British, Mat Salleh dianggap
sebagai seorang pemberontak, tetapi bagi rakyat tempatan, dia adalah
seorang pejuang kemerdekaan dan seorang pahlawan bangsa.
ANTANOM
Antanom
Antanom
adalah seorang pahlawan Sabah yang terkenal dengan gelaran ‘Anak
Rimba Berjiwa Besar’ dan sebagai pemimpin yang mengetuai
‘Pemberontakan Rundum’. Antanom atau juga dikenali dengan nama
Ontoros telah dilahirkan pada tahun 1875 di kawasan Masinpunon di
Sungai Salarom. Antanom adalah anak keturunan suku kaum Murut Tagol
dari golongan bermartabat mengikut adat istiadat kaum Murut. Beliau
telah dilantik sebagai pemimpin kaum Murut untuk menentang penjajah
Inggeris terutamanya SBUB (Syarikat Berpiagam Borneo Utara).
Antanom
adalah seorang pahlawan yang mempunyai peribadi yang keras, tegas,
berani, handal bermain senjata dan mempunyai semangat sedia berkorban
yang tinggi dalam melindungi keluarga dan kaumnya. Beliau telah
bangkit menentang penjajah Inggeris pada tahun 1915 disebabkan
beberapa faktor yang telah mencabar kewibawaannya. Pertamanya, SBUB
telah melarang pembukaan tanah baru untuk pertanian yang menyebabkan
kaum Murut kekurangan beras. Sebaliknya, tanah-tanah tersebut
dicerobohi pula oleh SBUB yang ingin membina jalan di situ. Kaum
Murut jugalah yang dipaksa menjadi buruh paksa dalam membina
jalan-jalan itu serta merentang kawat telegraf di antara Tenom ke
Rundum tanpa sebarang upah. Upah yang diberikan hanyalah sekadar
rokok tembakau sahaja.
Keduanya,
hak kaum peribumi Murut juga turut dicerobohi apabila ramai daripada
pedagang hasil hutan dibenarkan mengutip hasil hutan di pedalaman.
Bahkan, mereka turut dikenakan dengan pelbagai cukai yang tidak wajar
seperti cukai kepala (sedolar seorang), cukai tanaman pindah (lima
puluh sen setiap ekar), cukai pokok kelapa (dua puluh lima sen
sebatang) dan banyak lagi cukai-cukai yang lain. SBUB juga telah
mengasingkan suami isteri kaum Murut dan jikalau mereka ingin
bertemu, bayaran sebanyak sedolar dikenakan. Keadaan bertambah buruk
lagi pada tahun 1910 apabila Kompeni Inggeris menghantar seorang
Pegawai Daerah bernama Mazwell Hall ke Rundum untuk menyekat amalan
memburu kepala. Semua perubahan-perubahan demikian telah menaikkan
kemarahan kaum Murut kerana kehidupan mereka sebelum ini bebas dan
merdeka telah diganggu.
Untuk
menebus maruah kaum Murut, Antanom telah melancarkan satu
pemberontakan yang disertai oleh kaum Murut daripada beberapa kawasan
seperti Tenom, Keningau, Pensiangan, dan perbatasan daerah Borneo.
Pada bulan Mac 1915, Pemberontakan Rundum telah berlaku apabila
Antanom serta kaumnya telah melancarkan serangan ke atas Rundum dan
berjaya memusnahkan pusat pentadbiran SBUB disitu.
Beliau
kemudiannya telah membina sebuah kubu pertahanan yang digelar ‘Silar
Pinikrit’ di Sungai Selangit. Pada bulan April 1915, SBUB telah
melancarkan serangan di kubu pertahanan ini dan Antanom telah
terpedaya dengan gencatan senjata dan niat untuk berdamai yang
dirancang SBUB. Namun, sebaliknya orang upahan Inggeris telah
memenggal kepalanya.
Pengikut-pengikut
Antanom yang lain telah dikenakan tindakan tegas oleh SBUB dengan
memaksa mereka menjadi buruh paksa untuk memasang telegraf. Mereka
juga dikehendaki bersumpah untuk taat setia kepada SBUB. Bagi
memperingati jasa Antanom, namanya telah digunakan untuk menamakan
daerah di negeri Sabah ini dan sebuah tugu khas telah dibina sebagai
penghormatan di atas perjuangannya.
Kesimpulannya, Mat Salleh dan Antanom merupakan tokoh pejuang yang berjuang bagi mempertahankan Sabah daripada dijajah oleh orang asing. Ini merupakan suatu kebanggaan kerana terkorban semasa mempertahankan tanah air.
No comments:
Post a Comment